Filler Hakkında Genel Bilgi
Japonca’ da Türkçe’deki gibi filler şahıs ekini almazlar. Japonca’ dan Türkçe’ ye çeviri yapılacağı zaman Japonca cümledeki özneye göre Türkçe cümledeki yükleme/fiile şahıs eki eklenir.
Japonca’ da yüklem genelde sondadır. Türkçe’ deki gibi fiiller, başta veya ortada yer alabilir ama cümle sonunda kullanılması daha çok tercih edilmektedir.
Türkçe ‘de olduğu gibi yüklem cümlenin temel öğesidir. Yüklem çıkarılırsa geriye kalan kelime topluluğu yargı bildirmez.
Fiiller, birinci grup (godan), ikinci grup (ichidan) ve üçüncü grup (sahen/kahen) olmak üzere üç gruba ayrılır. Fiil çekimleri, bu üç gruba göre değişiklik göstermektedir.
Japonca ‘da fillerin hepsi “u” sesiyle biter. Ama sonu “u” sesiyle biten her kelime de fiil değildir.
危なく あぶなく Abunaku [neredeyse, hemen hemen]
勝負 しょうぶ Shôbu [oyun, maç, karşılaşma]
解決 かいけつ Kaiketsu [çözüm]
Fiillerin Temel Çekim Şekilleri
Japonca fiillerin dört temel durumu vardır. Bunlar;
- Sözlük çekimi ( taberu )
- Nai çekimi ( tabe-nai)
- Masu çekimi ( tabe-masu)
- Te çekimi ( tabe-te)
Fillerin bu dört temel çekim durumu Türkçe’ deki karşılıkları şöyledir:
- Sözlük çekimi: hem geniş zamanı hem de gelecek zamanı ifade eder. Bu site de geçmemiş zaman diye ifade edilir.
- Nai çekimi: olumsuz geçmemiş zaman.
- Masu çekimi: sözlük şeklinin daha kibar halidir. Sözlük şekli ile aynı anlama gelir.
- Te çekimi: [-ıp, -ip ] ulaç şekline benzer.
Fiil Çekimleri
Fiil çekimleri, fiil gruplarına göre değiştiğinden dolayı fiil gruplarını inceleyelim.
Fiil Grupları
Japonca ‘da fiiller üç gruba ayrılmaktadır: Birinci (godan), ikinci (ichidan) ve üçüncü (sahen/kahen). Fiil çekimleri bu üç gruba göre değişiklik göstermektedir. Şimdi sırasıyla fiilleri inceleyelim.
Birinci grup Filler (godan fiilleri, u fiilleri)
Sonu –u, -ku, -gu, -su, -tsu, -nu, -mu, -bu ve -ru heceleri ile biten fiillere birinci grup fiil denir. Birinci grup fiil örneklerini görelim:
Türkçe | Kanji | Hiragana | Romaji |
---|---|---|---|
satın almak | 買う | かう | kau |
Açığa çıkarmak, ifşa etmek | 暴く | あばく | abaku |
Eğlenmek | 燥ぐ | はしゃぐ | hashagu |
Teşvik etmek | 励ます | はげます | hagemasu |
Vurmak, darp etmek | 打つ | うつ | Utsu |
Ölmek | 死ぬ | しぬ | Shinu |
Bağırmak | 叫ぶ | さけぶ | sakebu |
içmek | 飲む | のむ | nomu |
Kesmek | 切る | きる | kiru |
İkinci Grup Fiiller (İchidan fiilleri, ru fiilleri)
İkinci grup fiillerin hepsi –ru hecesiyle biter ve – ru hecesinden önce ya –i sesi ya da –e sesi bulunmaktadır. İkinci grup fiillerin örneklerini görelim:
Türkçe | Kanji | Hiragana | Romaji |
---|---|---|---|
var olmak, mevcut olmak (cansızlar için) | いる | いる | İru |
Görmek | 見る | みる | Miru |
Uyumak | 寝る | ねる | Neru |
Giymek | 着る | きる | Kiru |
Yapabilmek, edebilmek | 出来る | できる | Dekiru |
Hatırlamak | 覚える | おぼえる | Oboeru |
Sonu eru ile biten u filleri:
帰る kaeru (dönmek)
返るKaeru (dönmek (ev))
喋る shaberu (konuşmak)
減る heru (azalmak)
蹴る keru (tekmelemek)
滑る suberu (kaymak)
練る neru (yoğurmak)
照る teru (aydınlatmak)
Sonu iru ile biten u filleri:
いる iru (ihtiyacı olmak)
入る hairu (girmek)
知る shiru (bilmek)
切る kiru (kesmek)
走る hashiru (koşmak)
参る mairu (gitmek; gelmek saygı dili)
煎る iru (kavurmak)
散る chiru (düşmek)
混じる majiru (karışmak)
限る kagiru (kısıtlamak)
捩る nejiru (çevirerek sıkıştırmak)
Fiilin eru veya iru ile bittiğinde hem ru fiili hem de u fiili olabileceğinden bahsetmiştik. Örneğin, aşağıdaki fiil örneklerinin hem eru hem de iru ile bittiğine, fiil çekimlerinin farklı olduğuna dikkat edelim:
食べる // たべる taberu (yemek yemek) ikinci grup fiil たべない tabenai たべます tabemasu
変える // かえる kaeru (değiştirmek) ikinci grup fiil かえない kaenai かえます kaemasu
帰る // かえる kaeru (dönmek) birinci grup fiil かえらない kaeranai かえります kaerimasu
見る // みる miru (görmek) ikinci grup fiil みない minai みます mimasu
走る // はしる hashiru (koşmak) birinci grup fiil はしらない hashiranai はしります hashirimasu
居る // いる iru (var olmak) ikinci grup fiil いない inai います imasu
要る // いる iru (ihtiyacı olmak) birinci grup fiil いらない iranai いります irimasu
入る // はいる hairu (girmek) birinci grup fiil はいらない hairanai はいります hairimasu
Ayrıca, fiilin hangi kanji ile yazıldığını bilmeniz fiilin grubunu tespit etmenizde faydalı olur. Bazı fiillerin hiragana ile yazımı aynı olabiliyor. Aynı Türkçe’deki sesteş kelimeler gibi. Bu tip kelimelerin hangi anlama geldiğini bulmak için kanji önemlidir. Mesela, yukarıda verilen かえる kaeru gibi. Sadece hiraganaya bakarak anlamının “dönmek” mi olduğunu yoksa “değişmek” mi olduğunu anlayamazsınız.
Üçüncü Grup fiiller (Düzensiz fiiller)
Bu grupta sadece iki eylem bulunmaktadır. Düzensiz fiiller oldukları için çekime girdiklerinde kurallı bir biçimde çekimlenirler.
Türkçe | Kanji | Hiragana | Romaji |
Gelmek | 来 る | くる | Kuru |
Yapmak, etmek | – | す る | suru |
“suru” fiiliyle isimlerden fiil yapıldığında sadece “suru” fiili çekimlenir.