Japonca’ da Türkçe’ den farklı olarak düz ve kibar konuşma şekilleri vardır. Bu konuşma şekillerini istediğiniz herkese karşı kullanamazsınız. Düz konuşma şeklini, daha çok samimi olduğunuz kimselere karşı kullanırsınız. Aileyle, arkadaşlarınızla, sizden yaşça küçük kimselerle vs. Kibar konuşma şekli ise daha çok samimi olmadığınız kimselerle yapılan konuşmadır. Mesela; amirinizle, yabancı kimselerle, sizden yaşça büyük kimselerle vs.
Japonlar düz ve kibar konuşmaya çok önem vermektedir. Bundan dolayı size tavsiyem hem düz hem de kibar konuşmayı iyi öğrenin. Ama kibar konuşmayı daha iyi öğrenin.
Japonca ‘da yüklemin temelde iki çeşit zamanı vardır. Türkçe’ deki gibi bir zaman çeşitliliği yoktur. Bu zamanları kaynaklarda ”geçmiş ve şimdiki zaman” , “geçmiş ve geniş zaman” veya “ geçmiş ve geçmemiş zaman” veya “geçmiş ile geniş ve gelecek zaman” ifadeleriyle karşılaşabilirsiniz. Bu farklılığın olması zamanları ifade ederken kafa karışıklığına neden olmaktadır. Ben bu ifadelerden daha çok “geçmiş ve geçmemiş zaman” ifadelerini kullanacağım. Yeri gelince o zaman ifadesiyle detaylı bilgi vereceğim.
Geçmiş ve Geçmemiş zaman
a) Düz şekilleri
Geçmiş zaman ifadesini hepimiz biliyoruz. Ama geçmemiş zaman ifadesini yeni duyanlar da vardır. Geçmemiş zaman ifadesinde daha çok geniş ve gelecek zaman kastedilmektedir. Geniş zaman ve gelecek zaman konusunda fiil çekiminde fark yoktur. Cümleye eklenen zaman zarfları ile bu ayrım giderilebilir.
Şimdiki zaman ise “-te iru” şekliyle ifade edilebilir. Ama bu şekle başka bir kelimenin –te şekli + iru ile ulaşılabilmektedir.
Şimdi de zamanları işleyelim.
Geçmemiş zaman
Kelimenin sözlük çekimi aynı zamanda geçmemiş zaman çekimidir. Olumsuzu da kelimenin –nai çekimidir.
Geçmemiş zaman, olumlu, düz → sözlük çekimi → yomu → okurum/okuyacağım
Geçmemiş zaman, olumsuz, düz → nai çekimi → yomanai → okumam/okumayacağım
Geçmiş zaman
Japonca ’da geçmiş zaman Türkçe’ de bildiğimiz şekildedir. Ama Türkçe’ deki gibi –miş’li ve –di’li geçmiş zaman gibi bir ayrım yoktur.
Fiillerin geçmiş zaman çekimini bulmak için –te çekiminin sonundaki –e sesi, –a sesine dönüştürülerek elde edilir. Olumsuz şekli ise fiilin nai çekimindeki –nai sesi, “-nakatta” ifadesine dönüşür.
Yonde (te çekimi) → –e sesi, –a sesine dönüşür. → yonda (geçmiş zaman, olumlu, düz)
Yomenai (nai çekimi) → -i sesi “katta” ifadesine dönüşür. → yomanakatta (geçmiş zaman, olumsuz, düz)
Şimdiye kadar açıkladıklarımızı topluca gösterelim:
Geçmemiş zaman, olumlu, düz: yomu 読む
Geçmemiş zaman, olumsuz, düz: yomanai 読まない
Geçmiş zaman, olumlu, düz: yonda 読んだ
Geçmiş zaman olumsuz, düz: yomanakatta 読まなかった
b) Kibar Şekilleri
Kibar konuşma şekilleri temel çekimlerden fiilin masu çekimi ile yapılır.
Geçmemiş zaman
Fiilin sonu –masu ile bitiyorsa geçmemiş zaman olumlu kibar çekimidir. -masu eki kaldırılıp –masen eki getirilirse geçmemiş zaman olumsuz kibar çekimi elde edilir.
Geçmiş zaman
-masu eki kaldırılıp –mashita eki getiriliyorsa geçmiş zaman olumlu kibar çekimidir. –masu eki kaldırılıp –masen eki getiriliyor ve bildirme edatı “desu” ın geçmiş zaman hali deshita kelimesi getiriliyorsa geçmiş zaman olumsuz kibar çekimi elde edilir.
Geçmemiş zaman olumlu kibar çekim: yomimasu 読みます
Geçmemiş zaman olumsuz kibar çekim: yomimasen 読みません
Geçmiş zaman olumlu kibar çekim: yomimashita 読みました
Geçmiş zaman olumsuz kibar çekim: yomimasen deshita 読みませんでした