Geçişli-geçişsiz fiiller

Geçişli fiiller, doğrudan nesne alabilen, başka bir kelime kullanılmadan anlamlı fiillerdir. Örneğin; yapmak fiili, Başka bir öğe kullanılmadan anlamlı olabiliyor. Ama nesne ile kullanıldığında daha anlamlı olur. Bir fiilin geçişli olup olmadığını anlamak için fiilin önüne “onu” getirip anlamlı olup olmadığına bakardık. Anlamlı ise geçişli, anlamsız ise geçişsiz fiildir.

“gitmek” fiili ise geçişsiz fiildir. Çünkü “onu gitmek veya onu gitti” dediğimizde anlamlı olmadı. Bu yüzden “gitmek” fiili geçişsiz fiildir.

Japonca’da を o edatıyla birlikte kullanılmış bir isim varsa o fiil geçişli fiildir diyebiliriz. を o edatı nesneyle birlikte kullanılıyor. Aşağıdaki cümlelerin hepsinde geçişli fiiller kullanılımıştır. を o edatının da kulanıldığına dikkat edin.

母がすしを作ります。Haha ga sushi o tsukurimasu. Annem sushi yapacak.

新聞を読みました。Shinbun o yomimashita. Gazete okudum.

アリさんを招待します。Ari-san o shōtai shimasu. Ben Ali Bey’i davet ettim.
Aşağıdaki fiiller ise geçişsiz fiiller içerir.

兄は毎日図書館に行きます。Ani wa mainichi toshokan ni ikimasu. Ağabeyim her gün kütüphaneye gider.

子供がよくこの公園で遊びます。Kodomo ga yoku kono kōen de asobimasu. Çocuklar sık sık bu parkta oynar.

Aşağıda geçişli – geçişsiz fiil örnekleri verilmiştir. 

自動詞(じどうし) (geçişsiz fiiller)		他動詞(たどうし) (geçişli fiiller)
-eru → -asu
Çıkmak	出(で)る deru	出(だ)す dasu	Çıkarmak
kaçmak	逃(に)げる nigeru	逃(にが)す nigasu	Kaçırmak
erimek	溶(と)ける tokeru	溶(と)かす tokasu	eritmek
solmak	枯(か)れる kareru	枯(か)らす karasu	soldurmak
-eru → -yasu
Artmak	増える fueru	増やす fuyasu	Artırmak
sakinleşmek	冷える hieru	冷やす hiyasu	sakinleştirmek
büyümek	生える haeru	生やす hayasu	büyütmek
-iru → -osu
uyanmak	起きる okiru	起こす okosu	uyandırmak
inmek	降りる oriru	降ろす orosu	indirmek
düşmek	落ちる ochiru	落とす otosu	Düşürmek
(zaman) geçmek	過ぎる sugiru	過ごす sugosu	Zaman geçirmek
-u → -asu
azalmak	減る heru	減らす herasu	azaltmak
kaynamak	沸く waku	沸かす wakasu	kaynatmak
kurumak	乾く kawaku	乾かす kawakasu	kurutmak
memnun olmak	喜ぶ yorokobu	喜ばす yorokobasu	Memnun etmek
-u → -eru
açılmak	開く aku	開ける akeru	açmak
uzanmak	届く todoku	届ける todokeru	Uzatmak
büyümek	育つ sodatsu	育てる sodateru	büyütmek
ayakta durmak	立つ tatsu	立てる tateru	Dikmek, yerleştirmek
-ru → -seru
binmek	乗る noru	乗せる noseru	bindirmek
yaklaşmak	寄る yoru	寄せる yoseru	yakınlaştırmak
-ru → -su
geri dönmek	返る kaeru	返す kaesu	Geri döndürmek
Geçmek, gitmek	通る tōru	通す tōsu	Arasından geçirmek
dönmek	回る mawaru	回す mawasu	döndürmek
onarılmak	直る naoru	直す naosu	onarmak
Karşıya geçmek	渡る wataru	渡す watasu	Karşıya geçirmek
-reru → -su
ayrılmak	離れる hanareru	離す hanasu	ayırmak
sökülmek	外れる hazureru	外す hazusu	sökmek
düşmek	倒れる taoreru	倒す taosu	düşürmek
kirlenmek	汚れる yogoreru	汚す yogosu	kirletmek
görünmek	現れる arawareru	現す arawasu	göstermek
kırılmak	壊れる kowareru	壊す kowasu	kırmak
-aru → -eru
kararlaştırılmak	決まる kimaru	決める kimeru	kararlaştırmak
kapanmak	閉まる shimaru	閉める shimeru	kapatmak
toplanmak	集まる atsumaru	集める atsumeru	toplamak
başlamak	始まる hajimaru	始める hajimeru	başlatmak
bulunmak	見付かる mitsukaru	見付ける mitsukeru	bulmak
Asılı olmak	掛かる kakaru	掛ける kakeru	asmak
kurtulmak	助かる tasukaru	助ける tasukeru	kurtarmak
-waru → -eru
değişmek	変わる kawaru	変える kaeru	değiştirmek
katılmak	加わる kuwawaru	加える kuwaeru	Katmak
-eru → -u
yanmak	焼ける yakeru	焼く yaku	yakmak
satılmak	売れる ureru	売る uru	satmak
Gevşemek, çözülmek	解ける hodokeru	解く hodoku	gevşetmek
Görünmek	見える mieru	見る miru	görmek
Kuralsız
işitilmek	聞こえる kikoeru	聞く kiku	işitmek
Kaybolmak, yok olmak	消える kieru	消す kesu	silmek
girmek	入る hairu	入れる ireru	içeri koymak, sokmak
bitmek	終わる owaru	終える／終わる oeru/owaru	Bitirmek
Olmak	なる naru	する suru	Yapmak

Görüldüğü üzere geçişli fiiller genelde –su hecesiyle, geçişsiz fiiller ise –ru hecesiyle bitiyor. Ama son hecesine bakarak fiilin geçişli mi geçişsiz mi olduğunu anlamak mümkün değildir.