Geçişli-geçişsiz fiiller
Geçişli fiiller, doğrudan nesne alabilen, başka bir kelime kullanılmadan anlamlı fiillerdir. Örneğin; yapmak fiili, Başka bir öğe kullanılmadan anlamlı olabiliyor. Ama nesne ile kullanıldığında daha anlamlı olur. Bir fiilin geçişli olup olmadığını anlamak için fiilin önüne “onu” getirip anlamlı olup olmadığına bakardık. Anlamlı ise geçişli, anlamsız ise geçişsiz fiildir.
“gitmek” fiili ise geçişsiz fiildir. Çünkü “onu gitmek veya onu gitti” dediğimizde anlamlı olmadı. Bu yüzden “gitmek” fiili geçişsiz fiildir.
Japonca’da を o edatıyla birlikte kullanılmış bir isim varsa o fiil geçişli fiildir diyebiliriz. を o edatı nesneyle birlikte kullanılıyor. Aşağıdaki cümlelerin hepsinde geçişli fiiller kullanılımıştır. を o edatının da kulanıldığına dikkat edin.
母がすしを作ります。
Haha ga sushi o tsukurimasu.
Annem sushi yapacak.
新聞を読みました。
Shinbun o yomimashita.
Gazete okudum.
アリさんを招待します。
Ari-san o shōtai shimasu.
Ben Ali Bey’i davet ettim.
Aşağıdaki fiiller ise geçişsiz fiiller içerir.
兄は毎日図書館に行きます。
Ani wa mainichi toshokan ni ikimasu.
Ağabeyim her gün kütüphaneye gider.
子供がよくこの公園で遊びます。
Kodomo ga yoku kono kōen de asobimasu.
Çocuklar sık sık bu parkta oynar.
Aşağıda geçişli – geçişsiz fiil örnekleri verilmiştir.
| 自動詞(じどうし) (geçişsiz fiiller) | 他動詞(たどうし) (geçişli fiiller) | ||
|
-eru → -asu |
|||
| Çıkmak | 出(で)る deru | 出(だ)す dasu | Çıkarmak |
| kaçmak | 逃(に)げる nigeru | 逃(にが)す nigasu | Kaçırmak |
| erimek | 溶(と)ける tokeru | 溶(と)かす tokasu | eritmek |
| solmak | 枯(か)れる kareru | 枯(か)らす karasu | soldurmak |
|
-eru → -yasu |
|||
| Artmak | 増える fueru | 増やす fuyasu | Artırmak |
| sakinleşmek | 冷える hieru | 冷やす hiyasu | sakinleştirmek |
| büyümek | 生える haeru | 生やす hayasu | büyütmek |
|
-iru → -osu |
|||
| uyanmak | 起きる okiru | 起こす okosu | uyandırmak |
| inmek | 降りる oriru | 降ろす orosu | indirmek |
| düşmek | 落ちる ochiru | 落とす otosu | Düşürmek |
| (zaman) geçmek | 過ぎる sugiru | 過ごす sugosu | Zaman geçirmek |
|
-u → -asu |
|||
| azalmak | 減る heru | 減らす herasu | azaltmak |
| kaynamak | 沸く waku | 沸かす wakasu | kaynatmak |
| kurumak | 乾く kawaku | 乾かす kawakasu | kurutmak |
| memnun olmak | 喜ぶ yorokobu | 喜ばす yorokobasu | Memnun etmek |
|
-u → -eru |
|||
| açılmak | 開く aku | 開ける akeru | açmak |
| uzanmak | 届く todoku | 届ける todokeru | Uzatmak |
| büyümek | 育つ sodatsu | 育てる sodateru | büyütmek |
| ayakta durmak | 立つ tatsu | 立てる tateru | Dikmek, yerleştirmek |
|
-ru → -seru |
|||
| binmek | 乗る noru | 乗せる noseru | bindirmek |
| yaklaşmak | 寄る yoru | 寄せる yoseru | yakınlaştırmak |
|
-ru → -su |
|||
| geri dönmek | 返る kaeru | 返す kaesu | Geri döndürmek |
| Geçmek, gitmek | 通る tōru | 通す tōsu | Arasından geçirmek |
| dönmek | 回る mawaru | 回す mawasu | döndürmek |
| onarılmak | 直る naoru | 直す naosu | onarmak |
| Karşıya geçmek | 渡る wataru | 渡す watasu | Karşıya geçirmek |
|
-reru → -su |
|||
| ayrılmak | 離れる hanareru | 離す hanasu | ayırmak |
| sökülmek | 外れる hazureru | 外す hazusu | sökmek |
| düşmek | 倒れる taoreru | 倒す taosu | düşürmek |
| kirlenmek | 汚れる yogoreru | 汚す yogosu | kirletmek |
| görünmek | 現れる arawareru | 現す arawasu | göstermek |
| kırılmak | 壊れる kowareru | 壊す kowasu | kırmak |
|
-aru → -eru |
|||
| kararlaştırılmak | 決まる kimaru | 決める kimeru | kararlaştırmak |
| kapanmak | 閉まる shimaru | 閉める shimeru | kapatmak |
| toplanmak | 集まる atsumaru | 集める atsumeru | toplamak |
| başlamak | 始まる hajimaru | 始める hajimeru | başlatmak |
| bulunmak | 見付かる mitsukaru | 見付ける mitsukeru | bulmak |
| Asılı olmak | 掛かる kakaru | 掛ける kakeru | asmak |
| kurtulmak | 助かる tasukaru | 助ける tasukeru | kurtarmak |
|
-waru → -eru |
|||
| değişmek | 変わる kawaru | 変える kaeru | değiştirmek |
| katılmak | 加わる kuwawaru | 加える kuwaeru | Katmak |
|
-eru → -u |
|||
| yanmak | 焼ける yakeru | 焼く yaku | yakmak |
| satılmak | 売れる ureru | 売る uru | satmak |
| Gevşemek, çözülmek | 解ける hodokeru | 解く hodoku | gevşetmek |
| Görünmek | 見える mieru | 見る miru | görmek |
|
Kuralsız |
|||
| işitilmek | 聞こえる kikoeru | 聞く kiku | işitmek |
| Kaybolmak, yok olmak | 消える kieru | 消す kesu | silmek |
| girmek | 入る hairu | 入れる ireru | içeri koymak, sokmak |
| bitmek | 終わる owaru | 終える／終わる oeru/owaru | Bitirmek |
| Olmak | なる naru | する suru | Yapmak |
Görüldüğü üzere geçişli fiiller genelde –su hecesiyle, geçişsiz fiiller ise –ru hecesiyle bitiyor. Ama son hecesine bakarak fiilin geçişli mi geçişsiz mi olduğunu anlamak mümkün değildir.