İ- sıfatlar

Sözlük çekiminde sonunda –i sesi bulunan sıfatlara denir. Çekime girdiklerinde –i sesi düşer.

Örnek:

Abunai(危ない): tehlikeli, riskli

Akai(赤い): kırmızı

Chiisai(小さい): küçük, ufak

Chikai(近い): yakın

Fukai(深い): derin

Hidoi(酷い): berbat, çok kötü

Hiroi(広い): geniş

İi(いい): iyi

İtai(痛い): ağrılı, acı veren

Kanashii(悲しい): üzgün, hüzünlü

Katai(硬い): sert

Marui(丸い): yuvarlak

Nemui(眠い): uykulu

Shitashii(親しい): samimi

 İ- sıfatının temel çekimleri

i çekimi: i- sıfatının i ile biten biçimine denir.

kök: i sıfatının i sesi kaldırılmış hali

ku çekimi: i sıfatının köküne –ku hecesinin eklenmesiyle elde edilen biçimidir.

Te çekimi: i-sıfatının köküne -kute eklenerek elde edilen çekimdir.

Düz konuşma çekimleri

1. Geçmemiş zaman düz olumlu çekimi

İ sıfatının i çekimi aynı zamanda geçmemiş zaman düz olumlu çekimidir.

Kanashii (i-sıfatın i çekimi/geçmemiş zaman düz olumlu çekimi)

Ano hito ga mainichi kanashii (da). → あの人が毎日悲しい（だ）。→ O kişi her zaman üzgün(dür).

2. Geçmemiş zaman düz olumsuz çekimi

Geçmemiş zaman düz olumsuz çekimini elde etmek için i-sıfatının ku çekimine –nai eki getirilir.

Kanashii (i-sıfatının i çekimi)

Kanashikunai (geçmemiş zaman düz olumsuz çekimi) → 悲しくない → üzgün değil

3. Geçmiş zaman düz olumlu çekimi

İ-sıfatının kök kısmına –katta eki getirilerek geçmiş zamanın düz olumlu biçimi elde edilir.

Kanashii(i çekimi)

Kanashi (kök çekimi)

Kanashikatta (i-sıfatı geçmiş zaman, düz, olumlu) → 悲しかった → üzgündü

4. Geçmiş zaman düz olumsuz çekimi

İ-sıfatının –ku çekimine –nakatta eki getirilerek elde edilir.

Kanashii (i çekimi)

Kanashiku (ku çekimi)

Kanashikunakatta(geçmiş zaman, düz olumsuz çekimi) → 悲しくなかった → üzgün değildi.

Kibar konuşma çekimleri

İ-sıfatının kibar çekimlerini elde etmek için “desu” koşacı kullanılır. (koşaç: Türkçedeki bildirme eki –dir ekine benzer bir kullanımı vardır.)

1. Geçmemiş zaman kibar olumlu çekimi

İ-sıfatının i çekimine desu koşacının eklenmesiyle elde edilir.

Kanashii(i çekimi)

Kanashii desu (geçmemiş zaman, kibar olumlu) → かなしいです → üzgün(dür)

2. Geçmemiş zaman kibar olumsuz çekimi

Geçmemiş zaman kibar olumlu çekimi iki şekilde yapılır. Birincisi i-sıfatın ku çekimine arimesen kelimesi (aru fiilinin geçmemiş zaman kibar olumsuz çekimi ) eklenerek elde edilir. İkincisi i-sıfatının geçmemiş zaman düz olumsuz çekimine desu koşacı eklenerek yapılır.

Kanashii (i çekimi)

Kanashiku (ku çekimi)

Kanashiku arimesen (geçmemiş zaman kibar olumsuz çekimi) → 悲しくありません → üzgün değildir

Kanashii (i çekimi)

Kanashikunai (geçmemiş zaman düz olumsuz çekimi)

Kanashikunai desu (geçmemiş zaman kibar olumsuz çekimi) → 悲しくないです → üzgün değildir

3. Geçmiş zaman kibar olumlu çekimi

Geçmiş zamanın düz olumlu şekline desu koşacı eklenerek elde edilir.

Kanashii(i çekimi)

Kanashi (kök çekimi)

Kanashikatta (i-sıfatı geçmiş zaman, düz, olumlu)

Kanashikatta desu (i-sıfatı geçmiş zaman, kibar, olumlu) → かなしかったです → üzgündü.

4. Geçmiş zaman kibar olumsuz çekimi

Geçmiş zamanın kibar olumsuz çekimi de iki biçimde yapılır. Birincisi, geçmiş zamanın düz olumsuz şekline desu koşacı getirilerek yapılır. İkincisi, geçmemiş zaman kibar olumsuz çekimine deshita kelimesi eklenerek yapılır. (deshita: desu koşacının kibar geçmiş zaman çekimidir. )

Kanashii (i çekimi)

Kanashiku (ku çekimi)

Kanashikunakatta(geçmiş zaman düz olumsuz çekimi)

Kanashikunakatta desu (geçmiş zaman kibar olumsuz çekimi) → 悲しくなかったです → üzgün değildi.

Kanashii (i çekimi)

Kanashiku (ku çekimi)

Kanashiku arimesen (geçmemiş zaman kibar olumsuz çekimi)

Kanashiku arimesen deshita (geçmiş zaman kibar olumsuz çekimi) → 悲しくありませんでした → üzgün değildi.

İ-sıfatların tamlamalarda kullanılışı

i-sıfatların düz konuşmalarda kullanılan çekimleri tamlamalarda da kullanılır. Kullanımı Türkçedeki kullanıma benzerdir.

Kanashii hito → üzgün insan

Kanashikatta hito →  üzülmüş insan

Abunai waza → tehlikeli hareketler

Shitashikunakatta hanashi → samimi olmayan konuşma (resmi konuşma)

İ-sıfatların bir başka sıfatla beraber kullanılışı

İki veya daha fazla sıfatı cümle içinde ardışık kullanmak istediğimizde son sıfat hariç diğer sıfatlar te çekiminde kullanılır. (İsimleri sıralamak için と to bağlacı kullanılır. Fiilleri ve sıfatları sıralamak için bu bağlaç kullanılmaz.) İ-sıfatın te çekimini elde etmek için köke くて kute eklenir. (Örneğin, 高い takai → 高くて takakute). いい ii (iyi) sıfatının te çekimi, よくて yokute ‘dir. Cümle içinde sıralanmış sıfatlardan sonuncusu çekime uğramayacağını unutmayalım. Örneğin;

アリさんは 頭がよくて、 やさしくて、 かっこいいです。

Ari-san wa atama ga yokute, yasashikute, kakko ii desu.

Ali, akıllı, iyi ve havalıdır. アリさんは意地悪で、 ひどい人です。

Ari -san wa ijiwaru de, hidoi hito desu.

Ali, kötü niyetli ve korkunç bir insandır.

İ-sıfatların olumsuz te çekimini elde etmek için köke くなくて ku nakute eklenir. (Örneğin, 高い takai → 高くなくて takaku nakute). Örneğin;

あまり高くなくて、おいしいです。

Amari takaku nakute, oishii desu.

Çok pahalı değil ve lezzetli. あまりきれいじゃなくて、よくありません。

Sıralanan sıfatlar zıt özellikleri ifade edecekse farklı cümlelerde bağlaç takısı  が ga kullanılarak belirtilmelidir. Aşağıdaki örnekte olduğu gibi;

交通が便利じゃなくて、家賃が高いですが、とてもきれいなアパートです。

Kōtsū ga benri ja nakute, yachin ga takai desu ga, totemo kirei na apāto desu.

Ulaşımı iyi değil, ev pahalı ama çok güzel bir ev.

Aynı cümle içinde sıfat ve fiilleri te çekiminde kullanabilirsiniz. Duruma bağlı olarak neden sonuç ilişkisini belirtmek için kullanabilirsiniz. Örneğin;

仕事が大変でやめました。

Shigoto ga taihen de yamemashita.

İş zor olduğu için istifa ettim.

おいしくなくて食べられませんでした。

Oishiku nakute taberaremasendeshita.

Lezzetli olmadığı için yiyemedim.

頭が痛くて薬をのみました。

Atama ga itakute, kusuri o nomimashita.

Başım ağrıdığı için ilaç kullandım.

i-sıfatların zarf (belirteç) olarak kullanılması

i-sıfatın ku çekimiyle i-sıfatı zarf olarak kullanılabilir. Zarf olarak kullanmak için ayrıca bir ek getirilmez.

Watashi wa hayaku hashitte imasu → 私は早くはしっています。 →Ben hızlı koşuyorum.

Kanojo wa kono hon (w)o utsukushiku yomimashita. → 彼女はこの本を美しく読みました → O kız bu kitabı, güzelce okudu.

大きく書いてください。→ Ōkiku kaite kudasai. → Lütfen biraz daha büyük yazınız.

よく考えましたか？→Yoku kangaemashita ka?→İyi düşündün mü?

İ-sıfatının duyguları ifade ederken kullanılması

Duyguları ifade ederken kişi kendi duygularından bahsedeceği zaman [sıfat+ desu] kalıbı kullanılır. Karşısındaki insanın duygularından veya bir başkasının duygularından bahsedeceği zaman

[gövde+ gatte imasu] kalıbı kullanılır. Kişi kendi duygularından bahsedeceği zaman [gövde+ gatte imasu] kalıbını kullanamaz. Bir başkasının duygularından bahsedeceği zaman da [sıfat+ desu] kalıbını kullanamaz.

(Watashi wa ) kanashii desu. → (私は)　悲しいです → Ben üzgünüm.

Anata wa kanashii desu ka? → 貴方は悲しいですか。→ Sen üzgün müsün?  Yanlış

Kelimelerin dizilişi doğru olsa da kalıp olarak yanlış bir cümledir.

Doğrusu,

Anata wa kanashigatte imasu ka ? → 貴方は悲しがっていますか。→ Sen üzgün müsün ?

Şeklindedir.

Watashi wa ureshigatte imasu. → 私はうれしがっています。→ Ben mutluyum.  Yanlış

Doğrusu ,

Watashi wa ureshii desu. → 私は嬉しいです　→ Ben mutluyum.